Sadece insanların değil, nesnelerin (things) de birbirleri ile haberleşmekte olduğu bir dönemde yaşıyoruz. Artık nesneler üzerindeki sensörler yardımı ile elde ettiği konum, çalışma durumu, enerji tüketimi, ısı, arıza vb. bilgileri birbirleri ile haberleşerek paylaşıp bunları insanlara rapor edebiliyorlar. Hatta artık rapor etmekle kalmayıp tasarlanırlarken kendilerine verilen girdiler (data) vasıtası ile karar da alabiliyorlar. Bu anlamda gelişen teknoloji insanoğluna yeni kavramlar ve ufuklar getirdi. Günümüzde artık nesnelerin de birbirleri ile haberleştiği (Internet of Things) akıllı evler, akıllı binalar, akıllı hastaneler hatta akıllı şehirler tasarlanmaktadır.
Haberleşme ihtiyacının sadece insanlar arasında değil, nesneler arasında da gerçekleştiği günümüzde RFID (Radio Frequense Identification System) teknolojisi bu ihtiyaca hızlı, kolay ve düşük maliyetli çözümler sunmaktadır. Kullanım alanı her geçen gün yaygınlaşan RFID teknolojisi mağacılık, lojistik, savunma, sağlık, eğitim vb. birbirinden farklı birçok sektörde kullanılmaktadır.
Bu projede RFID Teknolojilerinin çıkış amacı ve tarih içerisindeki seyri incelenecek, RFID nin günümüzde nerelerde kullanıldığı, hangi alanlarda çözümler sunulduğu irdelenecektir. Ayrıca proje aşamasında RFID nin kullanıldığı sektörlerle birlikte uygulama ve entegrasyon noktasındaki gereksinimler, donanım yazılım vb. ihtiyaçlar tespit edilecek ve nihayetinde bir sınıf ortamında RFID projesinin uygulanma süreçleri dokümante edilmiş olacaktır.
BÖLÜM 1: RFID TEMELLERİ
- RFID Nedir ve Nasıl Çalışır
Genel anlamda RFID (Radio Frequense Identification System), bir insana veya bir metaya ait olan kimlik bilgilerini kablosuz ortamda radyo dalgaları vasıtası ile iletmeyi sağlayan teknolojiye verilen isimdir.
Sistem oluşturulurken her nesneye veya her insana ait benzersiz bir kimlik bilgisi oluşturulur. Sonra bu kimlik bilgisi elektronik bir karta yazılır. Bu elektronik kart tag/etiket veya transponder/taşıyıcı olarak nitelendirilmektedir (genelde barkod ile karıştırılır). Taşıyıcı kartta bulunan verinin okunması işlemini ile RFID okuyucu cihaz gerçekleştirir. Okuyucunun üzerinde radyo sinyali yayan bir anten bulunmaktadır. Bu antenler vasıtası ile yayılan radyo sinyali taşıyıcıyı harekete geçirir ve üzerindeki veri okuyucu tarafından alınıp veritabanına kaydedilir.
RFID taşıyıcılar aktif taşıyıcılar ve pasif taşıyıcılar olarak ikiye ayrılır. Aktif taşıyıcılarda genelde bilgiyi üzerinde barındıran elektronik kartın kendisine ait pili olur ve ihtiyaç duyduğu enerjiyi üzerindeki pil sayesinde sağlar. Pasif taşıyıcılar ise ihtiyaç duydukları enerjiyi okuyucu cihazın anteninden gönderdiği radyo frekansları üzerinden tedarik eder.
Sistem okuyucu ve taşıyıcıdan ibaret gibi görünse de tam fonksiyonunu gerçekleştirebilmek için okunan verilerin yazılacağı bir veritabanına, bu veritabanını çalıştıracak bir sunucu/bilgisayara ihtiyaç vardır. Tabii veritabanına yazılan bilgilerin düzgün olarak raporlanması/izlenmesi noktasında bir takım ücretli veya ücretsiz rapor yönetim programları veritabanı ile entegre edilerek kullanılabilir.
Sistem varoluş amacı yönünden barkod sistemine benziyor olduğu için iki kavram birbiri ile karıştırılabilmekteyse de altında barındırdığı teknoloji ve çalışma prensibi açısından RFID, barkod sisteminin fevkindedir.
Resim-1 RFID Altyapısı
1.2. RFID Sisteminin Bileşenleri
RFID Sisteminin temel bileşenlerine birinci kısımda kısaca değinmiştik. Sistemin temelinde ait olduğu kişiye veya ürüne ait benzersiz kimlik bilgisi taşıyan bir elektronik kart, bu karttaki bilgiyi okuyacak bir okuyucu ve bu okuyuca bağlı bir anten gerekmektedir. Taşıyıcı kart, eğer ihtiyaç duyduğu enerjiyi üzerindeki bir pil aracılığı ile sağlıyorsa aktif; RFID okuyucunun anteninden temin ediyorsa pasif kart olarak nitelendirilmektedir. Pasif kartlar aktif kartlara göre daha düşük maliyetlidir, bakım ve kullanımı daha kolaydır ancak okuyucu ile arasındaki mesafenin aktif kartlara oranda daha kısa olması gerekir. Bu durumda pasif kartların kapalı alanlarda, kısa mesafeli temassız işlemlerde kullanıldığını söyleyebiliriz. Sistemin çalışması için kart ve okuyucu yeterli görünse de birinci kısımda belirtildiği gibi okunan verilerin yazılacağı bir veritabanı, bu veritabanının üzerinde çalışacağı bir sunucu bilgisayar, RFID okuyucu ile veritabanı arasında olması gereken bir ağ alt yapısı elzemdir. Resim 2 de bu durum göz önüne getirilmektedir. RFID okuyu ile veritabanı sunucusu arasında kablolu ağ ortamı bulunmaktadır. Okuyucu kart ve sunucu bilgisayar kablosuz internet teknolojisine sahipse sunucu ve okuyucu kart arasındaki iletişim 802.1a/b/n/ac gibi kablosuz internet teknolojileri üzerinden de gerçekleştirilebilir.
Resim-2 RFID Sistem Bileşenleri
BÖLÜM 2: RFID ÇALIŞMA FREKANSLARI
2.1. RFID Çalışma Frekansları
RFID okuyucunun kullandığı frekans o ülkenin kabul ettiği regülasyonlarla (ETSI, ISO, FCC gibi) uyumlu olmalıdır. Buradaki bağlantı üzerinden ülkelerin kabul ettiği RFID frekans aralıkları incelenebilir. http://www.gs1.org/docs/epc/UHF_Regulations.pdf Aynı şekilde Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü (Europa Telecommunication Standarts Institue) ETSI’ nin internet sitesinden de bu alandaki ülke standartları incelenebilir.
http://www.etsi.org/technologies-clusters/technologies/radio/rfid
RFID ÇALIŞMA FREKANSLARI
LF : 125 kHz – 134,2 kHz : low frequencies (düşük frekans)
HF : 13.56 MHz : high frequencies (yüksek frekans)
UHF : 860 MHz – 960 MHz : ultra high frequencies (çok yüksek frekans)
SHF : 2.45 GHz : super high frequencies (süper yüksek frekans)
FREKANSLARA GÖRE KULLANIM ALANLARI
| Düşük Frekans (LF) | Yüksek Frekans (HF) | Çok Yüksek Frekans (UHF) | Mikrodalga (Mikrowave) | |
| Frekans Aralığı | 125-135 kHz | 13.56 MHz | 400-960 MHz | 2.45-5.8 GHz |
| Okuma Aralığı | <0.5 m (pasif) | <1.0 m (pasif) | <10 m (pasif), >10 m (yarı-pasif ve aktif) | >100 m (aktif) |
| Standartlar | ISO 11784/5, 14223, 18000–2 |
ISO 14443, 15693, 18000–3 |
ISO 18000–6/7, EPCGen1 and 2 | ISO 18000–4/5 |
| Metal/sıvı etkisi | Çok düşük | Düşük | Yüksek | Yüksek |
| Veri Aktarım Hızı | Düşük | Orta | Yüksek | Yüksek |
| Çoklu Okuma | – | 50 taşıyıcı/sn | 150 taşıyıcı/sn | – |
| Kullanım Alanları | Tarım, Güvenlik, İçecek Fabrikaları | İlaç Sanayisi, Sağlık Sektörü | Üretim, Lojistik, İnşaat Sektörleri | Askeriye, Gemi ile Nakliyat, Hava Yolları |
Tablo-1 Radyo Frekansları ve Kullanım Alanları
2.2. RFID İletişim Standartları
RFID nin öncesinde (ve hala yaygın olarak) kullanılan barkod sisteminin tarihine baktığımızda ilkkez 1974 yılında bir ciklet paketinin barkod ile okunarak tarandığını görmekteyiz. Sonra zaman içinde barkod sisteminin kullanımı bir tedarik zinciri ağında bulunan tüm gruplar tarafından yaygınlaşmıştır.
Elimize aldığımız tüm ürünlerin arkasında bulunan barkodların standartları GS1 kuruluşu tarafından belirlenmektedir. GS1 Organizasyonu hakkında detaylı bilgi http://www.gs1.org/about adresinden edinilebilir.
RFID iletişim standartları ise EPCglobal tarafından belirlenmiş durumdadır. EPCglobal, GS1 (Global Standarts Organization) tarafından EPC (Electronic Product Code) teknolojisinin standartlaştırılması amacı ile kurulmuştur. Elektronik ürün kodu, fiziksel ürünlere, nesnelere veya lokasyonlara atanan benzersiz kimlik kodudur. Hem bu kodun sintaxı, ne kadar data taşıyabileceği hem de RF iletişimi üzerinden bu bilgilerin taşınması sürecine ait tüm standartlar EPCglobal tarafından belirlenmektedir. Yazılımcılar geliştirecekleri RFID tabanlı sistemlerde bu standartları referans almaktadır.
EPCglobal tarafından belirlenen standartlara göre RFID etiketinin başlığı 8 bit uzunluğundadır. Ancak gelecekteki gelişmeler referans alınarak 8 bit üzerindeki başlık kullanım ihtiyacını karşılamak amacı ile 11111111 değeri tanımlanmıştır. Böylece ihtiyaç olması durumunda ileride 256 dan fazla başlık değeri RFID etiketi üzerinde tanımlanabiliyor olacaktır. RFID etiket standartları ile ilgili detaylı bilgi için http://www.gs1.org/sites/default/files/docs/epc/TDS_1_9_Standard.pdf bağlantısı üzerindeki dokümandan faydanalınabilir.
BÖLÜM 3: RFID KULLANIM ALANLARI
3.1. RFID Kullanım Alanlarına Örnekler
Teknolojinin sınırı insanın hayal gücünün sınırı kadardır. Bir teknolojinin üretilmesi kadar onun çeşitli ihtiyaçların çözümü noktasında uyarlanması ve uygulanması da aklın emeğinin bir ürünüdür. RFID teknolojisinin tarihini araştırdığımızda ilk kullanımların orduda düşman birliklerinden veya düşman devletlerinden istihbarat sağlamak1 gibi amaçlara yönelik olduğu görülse de bugün havacılıktan lojistiğe, sağlıktan parekende sektörüne kadar birçok alanda başarı ile uygulandığını söyleyebiliriz.
3.1.1. İç Mekan Ortamda Konum Belirlemede RFID Kullanımı
İç mekan ortamlarında konum belirlemek günümüz dünyasında önemli bir ihtiyaç haline gelmiştir. Acil durumlarda yüksek ve karmaşık binaların boşaltıldığından emin olmak veya deprem sonrasında bina göçüğü altında kalan insanların tam konumlarını tespit etmek çok önemlidir. Bu noktada GPS uyduları üzerinden konum belirlemek pek mümkün olmamaktadır. Bu türden ihtiyaçlar için RFID teknolojisi kullanılarak yapılmış ve başarıya ulaşılmış birçok çalışma ve deney söz konusudur.
İç mekan ortamlarında RFID teknolojisini kullanarak konum belirleme işlemini gerçekleştiren sistemler tasarımsal olarak ikiye ayrılmaktadır: Taşıyıcının sabit, okuyucunun hareketli olduğu sistemler ve taşıyıcıların hareketli okuyucuların sabit olduğu sistemler. Taşıyıcıların sabit, okuyucuların hareketli olduğu sistemlerde taşıyıcılar önceden belirlenen noktalara yerleştirilir ve hareketli okuyuculardan birisi okuma işlemini gerçekleştirir. Taşıyıcılar önceden belirlenen noktalara yine belirlenen aralıklarla yerleştirildiği için okuma işleminin yapıldığı konumdaki taşıyıcı ve bu taşıyıcının diğerlerine olan uzaklığından yararlanılarak tespit işlemi yapılır. Burada sistemin hassasiyetinin artılırması bina içerisine yerleştirilerek taşıyıcıların sık aralıklarla yerleştirilmesine bağlıdır. Bu da maliyet kaleminin fazla olması sonucunu doğurmaktadır.
Okuyucunun sabit, taşıyıcıların hareketli olduğu sistemlerde ise RFID, ses, görüntü vb. görsel ve işitsel süreçlerdeki temel prensipten faydalanılır. Bu prensip kaynaktan uzaklaştıkça sesin daha az duyulması, görüntünün netliğini yitirmesi, radyo frekansının zayıflamasıdır. Baz istasyonundan uzaklaştıkça telefonumuz daha az çeker, radyoları cızırtılı duyarız. Bu bilinen kural tabii ki RFID de de geçerlidir. Bu kuraldan faydalanılarak bina içerisine önceden belirlenen noktalara RFID okuyucuları yerleştirilir. Ancak bu modelde RFID Okuyucular RSSI (Radio Signal Strength Indicator Radyo Sinyal Gücü Ölçer) özelliğine sahiptir. Hareketli taşıyıcıdan veriyi okudunda sinyal gücünü de ölçerek bu hareketli nesnenin kendisine olan mesafesini de yaklaşık olarak tespit eder. Eğer sinyal zayıfsa taşıyıcı RFID okuyucudan uzakta, sinyal güçlü ise taşıyıcı RFID okuyucuya yakın bir mesafededir.
3.1.2. İnşaat Sektöründe RFID Kullanımı
İnşaat sektörü doğası gereği oldukça dinamik bir sektördür. İnşaat sektörünü bir şantiye ortamı üzerinden incelersek iklim ve hava şartlarından çabuk etkilenen, birbirinden farklı meslek gruplarının bir şantiyede eşgüdüm içerisinde çalışmak zorunda olduğu, malzeme tedariğinde ve takibinde ortaya çıkan bir problemin zincirleme reaksiyonla o malzemeye ihtiyacı olmayan alakasız bir meslek grubunun dahi çalışmasını etkileyebildiği, proje bazlı çalışıldığı için bitirme noktasında belirli sürelerin ve taahhütlerin olduğu bu nedenle zamanın oldukça önemli olduğu bir yapı çıkmaktadır karşımıza. Böyle dinamik bir ortamda öncelikle malzeme ve envanter takibi noktasında RFID teknolojisinden giderek daha fazla faydalanılmaktadır.
Malzemelerin üzerine yerleştirilen RFID taşıyıcı kartlar vasıtası ile malzeme ve stok takibi yapılabilmektedir. Stoklar belirli miktarın altına indiğinde ise otomatik alarm üretebilecek mekanizmalar sisteme dahil edilebilmektedir. Genelde açıkhava ortamı söz konusu olduğu için RFID ile birlikte Coğrafi Konum Belirleme (GPS) Sistemlerinden de faydalanılarak malzeme tespit/sayım gibi süreçlerin yanında konum belirleme işlemleri de gerçekleştirilebilmektedir.
BÖLÜM 4: RFID UYGULAMA SÜREÇLERİ
4.1. Bir Sınıf Ortamında RFID’ nin Uygulanma Süreçleri
Sadece yoklama almak için değil de öğrencilerin kampüs içerisinde nerede olduklarını (location tracking) tespit için bu sistem kullanılacaksa tüm öğrencilere içerisinde pil bulunan “aktif RFID etiket” verilmelidir. Laboratuvarlara, sınıf girişlerine, koridorlara, tuvaletlere yerleştirilecek sabit RFID okuyucu cihazlar yardımı ile de yaklaşık 1 mt hata toleranslı bir izleme işlemi gerçekleştirilebilir. Bu sistem Amerika’ da Brittan Elementary School’ da, İngiltere’ de Hingerhill High School’ da , Almanya’ da Friedrich-von-Canitz School’ da uygulanmış veya denenmiş ancak insan özgürlüğüne müdahale noktasında yoğun eleştiriler alıp projeler durdurulmuştur. Ancak öğrencilerin ve personelin pasif RFID kartları taşıyarak yoklama bildirmek veya örneğin kendi bölümüne ait laboratuvara giriş için kullanımı gibi alanlarda sistem aktif olarak kullanılmaktadır.
4.1.1. Hazırlık Süreci
Her projede olduğu gibi RFID nin uygulanması projesi öncesinde de hazırlık aşaması kritik öneme sahiptir. Yönetime projenin iyi anlatılması, benimsetilmesi, gerekli önbilgilendirmenin yönetime, öğrencilere ve personele doğru yapılması önemlidir. Tüm bunların yanında uygulama öncesi saha analizi, keşif çalışmaları ve değerlendirmeler de doğru ve etkin bir şekilde yapılmalıdır.
Hazırlık sürecinde saha analizinin ve keşif çalışmalarının doğru yapılması aslında taşıyıcı etiket tiplerinin belirlenmesinde ve buna bağlı olarak okuyucu cihazın özellikleri ve anten tipinin tercihinde kilit rol oynayabilir.
Topolojinin oluşturulması ve ekipmanların belirlenmesi gerekmektedir. Mümkünse POC (proof of concept) yapılarak çalışma simule edilmeli; projenin uygulanmaya başlanmasından sonra ortaya çıkması muhtemel sürprizler minimize edilmelidir.
BÖLÜM 5: BİR RFID PROJESİNİN UYGULANMASI
5.1. Topoloji
Ön hazırlık aşamalarında yapılan saha analiz çalışmalarında belirlenen RFID kart tiplerinin öğrenci numaraları ile eşleştirilmesi, RFID okuyucunun belirlenen konuma yerleştirilmesi, veritabanı sunucusunun ve ilgili network altyapısının oluşturulması projenin uygulama safhasını teşkil etmektedir.
Resim-3 Topoloji
Yukarıdaki topoloji bir sınıf ortamında RFID teknolojisinin konumlandırılmasına ilişkindir. Her bir öğrenciye pasif RFID etiketi verilmektedir. Öğrenci kartı olarak ta kullanılabilen bu kartın ID si öğrenci numarası ile eşleştirilmektedir.
5.2.1 RFID Pasif Kart
Verilen kart lokasyon takibi gibi bir amaç için kullanılmayacak olduğu için pasif karttır ve RFID okuyucu sınıf kapısının yakınına konumlandırılmıştır. Çünkü Ultra-high frekans (UHF çok yüksek frekans) ile çalışmamaktadır. Burada yüksek frekans tercih edilecektir. Bu konu ile ilgili bazı hususlara değinmekte fayda var. İnsan bedeni RFID dalgalarını aynı kalınlıktaki beton kadar hatta belki daha fazla emip absorbe etmektedir. Kablosuz teknoloji terminolojisinde interference olarak geçen kavram burada önem arzetmektedir. Düşük frekans tercih edilmesi insan sağlığı açısından önemli olmakla birlikte düşük frekansta çoklu okuma yapılamamaktadır ki bu şekilde bir dizaynın barkod sisteminden pek te bir farkı kalmayacaktır. Aşağıda düşük frekans ile yüksek frekanslar kıyaslanmaktadır.
| Düşük Frekans (LF) | Yüksek Frekans (HF) | |
| Frekans Aralığı | 125-135 kHz | 13.56 MHz |
| Okuma Aralığı | <0.5 m (pasif) | <1.0 m (pasif) |
| Standartlar | ISO 11784/5, 14223, 18000–2 | ISO 14443, 15693, 18000–3 |
| Metal/sıvı etkisi | Çok düşük | Düşük |
| Veri Aktarım Hızı | Düşük | Orta |
| Çoklu Okuma | – | 50 taşıyıcı/sn |
Tablo-2 Düşük Frekans ve Yüksek Frekans Karşılaştırma Tablosu
Öğrencilerin kapı önünde bekleme yapmadan geçebilmeleri için yüksek frenkslı tag tercih edilmesi projenin başarısı açısından önemlidir.
Resim-3 Yüksek Frekanslı RFID Etiketi
Yukarıdaki resimde HF RFID etiketi yer almaktadır. Etiket, bilgilerin yazıldığı çip ve RFID okuyucu ile data transferini sağlamak için kullanılan antenden oluşmaktadır. Bu etiketin fiyatı 2015 yılı itibari ile 0.10 USD civarındadır. Aşağıdaki bağlantı üzerinden RFID HF pasif tag fiyatları ve markalar ile ilgili detaylı bilgi edinilebilir. http://www.alibaba.com/showroom/hf-rfid-tags-label.html
5.3. RFID Kart Okuyucu
En önemli donanım kalemlerinden birisi ise RFID okuyucu karttır. RFID okuyucu cihazların birçok modeli bulunmaktadır ki herşeyden önce o ülkede kabul edilmiş olan RFID standartlarına uygun cihazın tedarik ediliyor olması elzemdir. Düşük Frekans (LF), Yüksek Frekans (HF), Ultra Yüksek Frekans (UHF) gibi dalga boyların tamamını veya yalnızca birtanesini okuyan cihazlar mevcuttur. Ayrıca cihazların bazıları GPS, Wi-fi gibi teknolojileri kullanabilmektedir.
Resim-4 RFID Kart Okuyucu
RFID kartları ile ilgili fiyat bilgisi için buradaki bağlantıdan faydalanılabilir: http://www.alibaba.com/trade/search?fsb=y&IndexArea=product_en&CatId=&SearchText=hf+rfid+reader&isPremium=y
5.4. Veritabanı
Okulun veritabanında öğrencinin isim, soyisim, doğum tarihi, okula kayıt tarihi, bölüm bilgisi, aldığı dersler, sınıf öğretmeni, ders notları, RFID etiket numarası gibi bilgiler bulunmaktadır.
RFID Kart okuyucunun okuduğu bilgiler ise sabah ilk okuma tarihi, akşam son okuma tarihi ve rfid etiket numarasından ibaret olabilir. Veritabanındaki tablolar join ile birleştirilerek öğrenciye ait tüm bilgiler tek bir tabloda toplanabilir. RFID Kart okuyucu sabah ve akşam okuma işlemleri yapmakta ve gün içerisinde okuma yapmaması ise öğrencinin okula gelmediği anlamına gelmektedir.
İkinci okumadaki saat bilgisi ilk okumadaki saat bilgisinden çıkarılarak öğrencinin toplam kaç saat okulda kaldığı tespit edilebilir. Okuma yapılmadığı günler ise öğrencinin okula gelmediği anlaşılmaktadır.
Alınan raporlar ihtiyaca göre günlük veya haftalık olarak öğrenci velisine sms veya e-posta olarak gönderilebilir. Böylece öğrenci velisi de çocuğunun okulda bulunup bulunmadığı ile ilgili bilgi edinebilmiş olur.
Tabii veritabanı tarasımı yukarıdaki gibi olmak durumunda değildir. Okulun yapısı ve ihtiyaca göre daha basit veya daha kompleks bir veritabanı tasarlanabilir. Örneğin yukarıdaki veritabanında bulunan tablolara ek olarak öğrenci velisi ile ilgili bilgilerin de tutulduğu yeni tablolar eklenebilir.
SONUÇ
Değişen zaman ile birlikte şartlar da değişiyor ve yeni yeni ihtiyaçlar hasıl oluyor. İletişim ihtiyacının artık insanlardan ve bilgisayarlardan ziyade tüm nesneler arasında olduğu günümüzde RFID bu ihtiyaca hızlı, ucuz ve etkin çözümler sunuyor.
İletişim ihtiyacı dışında konunun başka bir önemli boyutu ise bilginin taşınması, doğrulanması, kaydedilmesi ve sayılması gibi süreçlerin hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi. RFID çözümleri bu noktada da ihtiyaçlara doğru yanıt verebilen çözümler üretmektedir.
Bu çalışmada RFID nin tarih içerisindeki seyri ile birlikte inşaat, gıda, eğitim gibi sektörlerde nasıl ve ne amaçla kullanıldığına değinildi. Bir sınıf ortamında RFID ile yoklama alabilmek için gerekli bileşenler, topoloji ve ağ alt yapısı incelenerek uygulama ile ilgili bilgiler verildi.
Fikirler projelere dönüştükçe RFID uygulamalarını kapsayan nice çözümler hayatımızda daha fazla yer alacak gibi görünmektedir…
KAYNAKÇA
- https://en.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9on_Theremin
Zhao, Y., Y. Liu and L. Ni, (2007), VIRE: Active RFID-based Localization Using Virtual Reference Elimination, Parallel Processing. ICPP 2007. International Conference on, 56.
- TMH – Türkiye Mühendislik Haberleri / Sayı: 451 – 2008/5
- http://www.theregister.co.uk/2007/10/22/kid_chipping_doncaster_go/
- http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/education/7110105.stm
- http://www.nytimes.com/2004/11/17/technology/in-texas-28000-students-test-an-electronic-eye.html
- http://www.wired.com/2012/09/rfid-chip-student-monitoring/
- Akinci, B., Kiziltas, S., Ergen, E., Karaesmen, Itir Z., Keceli, F. (2006) “Modeling and Analyzing the Impact of Technology on Data Capture and Transfer Processes at Construction Sites”, Journal of Construction Engineering and Management, v. 13, issue 11, pp. 1148-1157
- http://www.rfid.itu.edu.tr/arastirma/RFID-yatirim.pdf
- http://www.gs1.org/docs/epc/UHF_Regulations.pdf
- http://www.etsi.org/technologies-clusters/technologies/radio/rfid
- Ergen, E., Akinci, B., Sacks, R. (2007) “Tracking and Locating Components in a Precast Storage Yard Utilizing Radio Frequency Identification Technology and GPS”, Automation in Construction,
- http://www.rfid.itu.edu.tr/
- http://www.gs1.org/epcglobal
- ANGELES, Rebecca (2005): “RFID Technologies: Supply-Chain Applications and Implementation Issues”, Information Systems Management, Winter 2005, ss.51-65.
- http://www.onlinedergi.com/makaledosyalari/51/pdf2006_1_4.pdf
